Entry 097

Ilang Pagmumuni sa Mabining Mandirigma

Pinanood ko ang ikalawang run ng musikal na Mabining Mandirigma ng Tanghalang Pilipino nitong taon. Una ko itong napanood noong 2015. Pagkatapos ng palabas, gaya ng ginagawa ko, pinagmuni-munian ko ito at nakarating sa ilang pagkatanto.

Ang ating politika ngayon ay halos walang pinagkaiba sa kalagayan nito noong nakalipas na dantaon.

Ang himagsikang sinimulan ni Andres Bonifacio ay paglaban ng mamamayan sa mga dayuhan. Ngunit unti-unting pinasok ito ng mga táong may bahid ng ibang interes bukod sa pag-ibig sa bayan.

Nang namahala na si Emilio Aguinaldo, nanulsol at pumaligid sa kanya ang mga ilustrado (mga arál)—silang mga politiko, pensador, abogado, at negosyante. Sila ang bumuo sa mayorya ng mga kinatawan sa Kongreso ng Malolos noong 1899 na sumulat ng unang konstitusyon. Sila ang nagpautang sa rebolusyonaryong pamahalaan upang kalaunan ay kumita nang malaki.

Ilan sa kanila, ayon sa musikal, ay sina Pedro Paterno, Felipe Buencamino, Benito Legarda, Felipe Calderon, at Gregorio Araneta. Sila rin ang nag-iwan sa humihinang rebolusyonaryong pamahalaan upang kumíling sa maginhawang pamamalakad ng mga Americano. Ang mga ilustradong ito ay taksil at salat sa prinsipyo. Si Aguinaldo rin, matapos mahúli sa Isabela, ay dagling sumumpa ng katapatan sa America.

Maaaring sabihing may iba’t ibang paraan ng pag-ibig sa bayan. Maaaring sabihing pinili lámang nila ang mas makabubuti sa bansa noon. O di kaya’y mas makatwirang isiping gumagawa sila para sa sariling kapanginabangan. Ang kasaysayan ngayon ay lumilingon sa kanila bilang mga sukáb.

Hatî ang mamamayan noon pa man: ang tila-mangmang na mga taong-bayan at marurunong na ilustrado. Ang mga ilustrado pa rin ang nagharing uri sa huli samantalang nawalan ng tinig ang taong-bayan. Lagi at laging gagamitin ng mga marurunong ang taong-bayan—tulad pa rin ngayon.

Si Apolinario Mabini ay nagbitiw sa pamahalaan ni Aguinaldo dahil alam niyang hindi na pinakikinggan ang kanyang mga mungkahi. Sa ibang pananalita naikinig si Aguinaldo, marahil upang pagbigyan ang interes ng iba. Si Mabini, bagaman isang ilustrado, ay hindi nakiayon sa kanila. At dahil dito, itinatanyag siya ngayon ng ating kasaysayan.

Gumanap bilang Apolinario Mabini si Liesl Bacutan (ikalawa mula sa kanan) at bilang Emilio Aguinaldo si Arman Ferrer (ikatlo mula sa kanan).

Ang kultura ng nepotismo at pagkakampi-kampi ay hayag na noon sa ating mga pinuno. Hanggang ngayon, laganap ito sa pamahalaan—mga kroni ni Ferdinand Marcos, paksiyon sa pamahalaan ni Noynoy Aquino, at iba pa.

Entry 096

Mabining Mandirigma

★★★★★

Ang pag-aaral at paggunita ng kasaysayan ay hindi lamang nalilimitahan sa mga silid ng paaralan, aklatan, at pagbisita sa mga pook. Itinatanghal din ito sa pelikula, teatro, awit, at sayaw.

Sa mga ito, sa palagay ko, mas mahusay ang pagtatawid ng kasaysayan dahil nabibighani nito ang lahat ng sentido ng tagatunghay.

Nitong mga nakaraang taon, mapalad kong napanood ang dalawang musikal na pumapaksa kay Apolinario Mabini, ang tinatawag na dakilang lumpo.

Ang mga ito ay Ang Huling Lagda ni Apolinario Mabini (2014) ng Dulaang UP at ang Mabining Mandirigma (2015/2016) ng Tanghalang Pilipino. Kapwa nila itinanyag ang kahusayan at totoong matibay na paninidigan ni Mabini bilang isang rebolusyonaro, samantalang ibinubunyag din ang kataksilan at inepisiyente ng ilang tauhan sa kasaysayan, kabilang na si Emilio Aguinaldo.

Pangalawang pagkakataon ko nang mapanood ang Mabining Mandirigma. Una noong 2015 at ngayong taon. Kapag naibigan ko ang isang palabas, tiyak na panonoorin ko itong muli.

Ang libretto ay isinulat ni Nicanor Tiongson, ang musika ay inilapat ni Joed Balsamo, at ang palabas ay idinirihi ni Chris Millado.

Ang maganda sa Mandirigma ay ang paraan nito ng pagpapakilala ng kasaysayan sa mga manonood. Sa halip na history play, ginawang steampunk ang set design at pananamit. Sa halip na lalaking aktor, babae ang gumanap bilang Mabini (maging sa ilan pang tauhan).

Ayon kay Millado, “The casting choice also invoked multiple readings of the text: the Mabini ‘othered’ for his contrary political views and marginalized for his physical disability.”

Si Liesl Batucan ang gumanap bilang Apolinario Mabini sa ikalawang run Mabining Mandirigma (2016). Ang una noong 2015 ay si Delphine Buencamino.

Hindi lingid na laganap pa rin ang mababang trato sa kababaihan, na sila ay itinuturing na pangalawang uri.